Ane eta Iker BBK Familyra etorri ziren beren esperientzia kontatzera, haur goiztiar bat, Leire, txapeldun bat, izan zuten eta. Familia horrekin hitz egitean, konturatu ginen ia ez genekiela ezer garaia baino lehen jaiotzen diren umetxoei buruz, pisu txikitik edo birika heldugabeetatik harago. Horregatik, azaroaren 17an Goiztiartasunaren Munduko Eguna dela aprobetxatuz, euren esperientzia kontatu gura izan digute, egoera beretik igarotzen diren beste familia batzuei zelan lagundu jakin dezagun eta inguruko norbaiti gauza bera gertatzen zaionean zer jarrera eta esaldi saihestu beharko genituzkeen jakin dezagun.
Leire iritsi arte, zure haurdunaldia normaltasunez joan zen?
Ane: Bai, dena ondo zihoan, goiz batean min handiekin eta ohea odolez beteta nuela esnatu nintzen arte. Plazenta-askatzea gertatu zitzaidan, eta nik ez nekien. Anbulantziari deitu eta berehala etorri ziren. Egonkortu egin ninduten eta Basurtuko ospitalera eroan ninduten. Ozta-ozta iritsi ginen, baina iritsi ginen. Ospitaleratu bitarteko denbora funtsezkoa da haurtxoaren biziraupenerako.
Umetxoarentzako birikak eta garuna heltzeko farmakoak ematen saiatu ziren, baina ez zen denborarik izan eta premiazko zesarea egin behar izan zidaten. Esnatu nintzenean, neskatoa ez zegoen, ZIUra eramana zuten.
Iker: Niri esan zidaten emaztearekin egoteko bera lasaiago egon zedin, baina berehala atera ninduten zesarea egiteko eta areto batean egon nintzen zain. Dena igaro zenean, nire alaba ate aurretik igaroko zela ohartarazi zidaten, eta hala izan zen, mediku pila bat lagun zituela igaro zen.
Ane: Iker joan zitekeen neskatoa ikustera, baina ni ezin izan nintzen mugitu bost egun igaro arte. Banekien bizirik zegoela, baina ez nekien zein egoeratan zegoen, eta ez nintzen galdetzera ausartzen 27 asterekin jaio baitzen.
Medikuek egoeraren berri ematen ziguten, baina ez zuten zehazten, ez baitakite zehazki zer gertatuko den ere. Adibidez, Apgar proban (haurtxoaren bihotz-maiztasuna, muskulu-tonua eta medikuaren laguntza gehigarria edo larrialdikoa behar ote duen erabakitze aldera beste ezaugarri batzuk ebaluatzeko jaio ondoren egiten da) nire alabak ‘1’ eman zuen, 1etik 10era doan eskalan. Bera ikustera jaitsi nintzenean, inkubagailuan zegoen, hodiz beteta alde guztietatik.
Alta eman zizutenean, pentsatzen dut denbora asko emango zenutela ospitalean
Ane: Bai, guztira 87 egun egon ginen, eta goiz eta arratsalde osoan egoten ginen ospitalean. Gauean ere gera zaitezke bertan, baina atseden hartu behar genuen. Egia esan, ez duzu handik joan nahi, baina garrantzitsua da lo egitea. Okerrena da amesgaizto asko genituela eta ez genuela ondo lo egiten, beraz piluletara jo behar izan genuen.
Iker: Egun horiek oso txarrak dira; horregatik, zure familiak edo lagunek zelan lagun diezazuketen galdetzen dizutenean, nik logistikarekin esango nieke. Nire gurasoak Gurutzetan bizi dira eta nire autoa aparkalekuan sartzen ez zenez, aitak berea garajetik atera eta plaza libre uzten zidan. Gainera, janaria trastelekuan uzten ziguten, kontakturik ez izateko, gu Bilbon bizi baikara eta bizi garen tokitik ospitalerainoko komunikazioa ez baita ona. Eguerdian, beraz, poltsa hartzen nuen janariarekin eta bazkaltzera joaten ginen biok.
Ane: Horrek asko lagundu zigun, eta beste eragozpen bat zen ez geneukala neskatoarentzat ezer prestatuta, oraindik denbora falta baitzen jaiotzeko. Beraz, logelarekin laguntzea edo arropa ematea asko eskertzen da. Batzuetan, autoa mugitzea bezain gauza txikiekin lagun diezazukete. Nireak hiru hilabete zeramatzan mugitu gabe; beraz, bateriarik gabe geratu zen. Hortaz, beste batzuek autoa mugitzea asko eskertzen da. Administrazio-izapideak ere hor daude: zorabiatu egiten zaituzte, zuk deitu eta deitu, eta ez dizute hartzen… Hain neke psikologiko eta fisiko handiko une batean horrelako gauzak bizitzea oso gogorra da; beraz, norbaitek bere burua eskaintzen dizunean zerbait egiteko, asko eskertzen duzu.
Ospitalean laguntza psikologikorik izan zenuten?
Iker: Bai, laguntza psikologikoa eskaini ziguten bai Basurtuko ospitalean eta bai Gurutzetako ospitalean, baina guk hasieran ez genuen nahi izan. Badakigu bietan dagoela, azkenean Gurutzetako ospitalera eraman gintuzten eta. Hamabi egunera Leirek sepsi bat izan zuen eta agur esan behar izan genion. Oso gogorra izan zen hura. Gogoan dut Basurtuko aparkalekuan aparkatuta egon ginela, auto barruan lo egiten genuen, euria ari zuen… ikaragarria izan zen. Biharamunean, zer gertatu zen jakin barik sartu ginen ospitalera, eta sepsia gainditua zuen.
Orduan Gurutzetako ospitalera eroatea erabaki zuten. Ai ene, zer izan zen hura! Uste nuen lekualdaketa ordu erdikoa izango zela gehienez. Haurtxo goiztiar bat lekualdatzea benetako zehaztasun-operazio bat da. Ezin dira orduko 30 kilometro baino lasterrago joan, ezin dute galgatu; izan ere, batzuetan polizia-eskoltarekin joaten dira, umetxoa intubatuta eta hartutako bideekin doalako, eta edozein mugimendu zakarrek horiei eragin diezaiekeelako. Leireri bide batek pleura zulatu zion, hiru milimetro mugitu zelako, eta birikan seruma sartzen ari zitzaion. Baina, tira, azkenean sustoa baino ez zen izan.
Eta behin Gurutzetan instalatuta egon ginenean, orduan izan genuen ume goiztiarrek izan ohi dituzten patologien berri.
Ane: Erretinopatia nahiko ohikoa da. Intubatu egiten dituzte eta aireztapen mekanikoa jartzen diete, birikak ez dituztelako garatuta, eta horrek bizitza salbatzen die, baina, bitxia bada ere, begiak kaltetzen dizkie. Eta nahiko larria da, erretinopatia tratatzen ez bada, itsu gera daitezkeelako. Zorionez, herrialde honetan garaiz ohartzen dira eta laser bidez osatu daiteke, agian betaurrekoak eraman beharko dituzte, miopia izaten dutelako, baina ez gehiagorik. Hala ere, beste herrialde batzuetan, Latinoamerikan adibidez, dirua (trukea eginda bi mila euro inguru) eskatu behar dute ebakuntza hori egin diezaieten, eta pertsona askok ezin dute hori ordaindu, eta haur horiek ikusmena galtzen dute, erretina askatzen zaielako. Facebooken dagoen haur goiztiarren talde baten bidez jakin nuen hori, eta niri bihotza erdiratzen zait hori gertatzen dela entzuten dudanean.
Biriketako displasia ere pairatzen dute, birika heldugabe dutelako, baina hori urteekin zuzendu ohi da. Askotan, gutxi-asko, odoljarioak izaten dituzte garunean, eta gure alabak bakterio bat ere izan zuen, hesteari eraso egin eta zulatu ziona. Ilestomia bat egin eta poltsa bat jarri zioten, hestea berriro lotu ahal izan zioten arte. Kilo bat edo gutxiago pisatzen duten haurtxoak dira, pentsa organo horiek zelan dauden.
Nire kasuan esan dut ez zela denborarik izan umetxoarentzako heltze-farmakoak emateko, baina poltsa apurtuz gero, denbora eman ohi du ospitaleratzeko eta amari kortikosteroideak emateko, umetxoa aurrera atera dadin eta ondorio gutxiago edo bat ere izan ez dezan.
Dena den, aitortu behar dugu ospitaleko langileak xarmangarriak izan zirela. Garbitzaileak, laguntzaileak, erizainak, medikuak, zirujauak, denak paregabeak izan ziren.
Denbora horretan, laguntzarik bilatu zenuten erakunderen batean?
Ane: Nik Interneten bilatu nuen eta 18.000 laguneko talde bat aurkitu nuen Facebooken, “Soy mamá de un bebé prematuro” (Haurtxo goiztiar baten ama naiz) izenekoa, asko lagundu zidana. Izan ere, inguruan duzun jendeak esaten dizu: «Ez kezkatu, joango da pisua hartzen» eta asmo onez egiten dute, baina une horretan zu zeharo izututa zaude eta, gainera, ez geunden fase horretan. Hala ere, talde horretan baziren 24 edo 25 asterekin jaiotako umeei buruz berba egiten zuten gurasoak, gure alabaren patologia berberekin edo larriagoekin, garuneko odoljario ikaragarriak izanda baina berriz xurgatuta zituztenak… Eta ikusten zenuen urteak igaro zirela eta primeran zeudela eta horrek asko animatzen ninduen.
Batzuetan gauza txikiak geratzen dira, beste batzuetan larriagoak, baina zu pasatzen ari zaren horretatik pasa diren beste batzuekin hitz egiteak lasaitasuna ematen dizu.
Iker: ZIUn dituzten argazkiak ikusteak ere asko lagundu zigun. Panel bat dago jaiotzen direneko argazkiekin, argazki bat egiten baitiete hodiz beteta daudenean, 25 asterekin, adibidez, eta gero beste argazki bat dago adinekoagoak direnean egina. Eta irudi haiei begira eta begira egoten ginen.
Ane: Espainian bada umetxo goiztiarren Aprem izeneko elkarte bat, eta Telegramen beste talde bat dago, “Pequeños grandes héroes” izenekoa, eta ondorego estekan aurki dezakezun gonbidapenaren bidez sartzen da: https://pequenosgrandesheroes.com/grupo-apoyo-prematuros. Leirek 18 hilabete besterik ez ditu, eta ni talde horietan parte hartzen duten beteranoetako bat naiz. Zoragarria da kezkak kontsultatu ahal izatea, zure beldur berberak pasatu dituen norbaitek ulertzen dizula sentitu ahal izatea. Etengabeko ziurgabetasunean bizi zara: “Zer gertatuko da? Zer ondorio izango ditu? Zelan biziko da?”. Etengabe buruari bueltak ematen ari zara.
Une honetan, zein fasetan zaudete?
Ane: Neskatoak espezialistak ikusten jarraitzen du, garapena zaindu egin behar delako, baina 18 hilabeterekin ibili badabil. Eta oso pozik gaude, nahiz eta medikuek ere esaten dizuten ikusi egin behar dela zelan eboluzionatzen duen; beraz, ez duzu ziurtasunik. Izan ere, prozesu honetan bi fase daude: bata ospitalekoa, hau da, bizirik irauten duen ala ez ikustea, eta bestea, bigarren fasea, etxera zoazenean hasten dena. Mundu guztiak uste du bigarren hau dela fase gozoa eta ez da horrela. Pozik zaude dagoeneko zurekin dagoelako, baina beste beldur eta kezka batzuk hasten dira orduan.
Iker: Kontuz! Ume delikatu batekin zaude, eta ez dakizu zer bilakaera izango duen. Gure alabak, adibidez, mugimendu arraroak egiten zituen, zango zurrunak zituen, eta ez genekien elbarritasunen bat izango ote zuen. Badakizu kontu handiz ibili behar duzula, eta apur bat guraso histerikotzat, guraso berritzat, jotzen zaituzte, baina ez dira konturatzen nire alabak, edozer gorabeheratxorekin, ZIUn buka dezakeela.
Izan ere, ezin da haurtzaindegira joan bronkio-biriketako displasia dela eta. Horrelakoek, katarro txiki bat harrapatzen badute, oso larri ZIUn amai dezakete. Eta hori kanpotik askotan ez da ulertzen, eta haur oso goiztiarren gurasoak lar babesletzat jotzen dituzte apur bat. Baita ere jendeari esaten ibili behar duzu ez ukitzeko umea, edo ezin dituela gauzak hartu, eta gogaikarria da besteek ez ulertzea.
Haurtzaindegira ez badoa, biotako batek lana utzi beharko zuen, ezta? Erakundeek laguntza ekonomikorik edo arreta goiztiarra bezalako zerbitzurik eskaini dizuete?
Ane: Bai, muturreko goiztiarren kasuan Arreta Goiztiarra eskaintzen dizu Aldundiak. Guri astean ordubete eman digute. Eta CUME izeneko laguntza bat ere jasotzen dugu, Gaixotasun Larria duten Adingabeak zaintzeagatiko prestazioa, eta hor sartzen dira, besteak beste, 32 aste baino gutxiagoko haurdunaldiarekin edo 1500g baino gutxiagoko pisuarekin jaiotako haur goiztiarrak, eta horrekin zure soldataren % 100 jasotzen duzu, neskatoa egoera horretan dagoen bitartean eta bi gurasoak lan edo beharrean dabiltzanean. Hasieran Ikerrek hartu zuen eta orain nik hartuko dut. Hori oso garrantzitsua da; izan ere, egoera horretan zaudenean, lehenik, esan duzun bezala, lan egiteari utzi beharko diozula pentsatzen duzu. Beraz, horrek lasaiago bizitzeko aukera ematen dizu, badakizulako ez duzula lana galduko eta denbora horretan kobratu egingo duzula.
Gainera, zure umetxoa ospitaleratuta dagoen bitartean, amatasun-baimenaren asteak ere ez dira kontuan hartzen. Hau da, zure semea 13 astez ospitalean baldin badago, hiru aste bakarrik geratzen zaizkizula uste duzu, baina hori ez da horrela, amatasun-baimena luzatu egiten da umetxoa ospitaleratua dagoen beste egun, gehienez 13 asteraino.
Zuen ustez, badago hobetzeko tarterik prozesu honetan laguntze aldera?
Ane: Bai, kontzientziazio handiagoa beharko litzateke haur goiztiar bat izateak dakarrenari edo esan nahi duenari buruz, horrela, hain prozesu gogorra eta askotan luzea pasatzen ari diren gurasoen senitartekoek jakin dezaten zelan lagun dezaketen, laguntza oro ongi etorria baita, bai laguntza emozionala, bai oinarrizko premiak asetzea, hala nola arropa, janaria, garraioa, etab.
Zer mezu edo aholku emango zeniokete zuek pasa duzuen horretatik pasatzen ari den bikote bati?
Ane: Konfiantza izateko beren haurtxo goiztiarrengan, oso txikiak eta zaurgarriak izan arren uste baino indartsuagoak direlako. Eta gomendatzen diet haur goiztiarren gurasoen online taldeekin bat egitea, asko laguntzen duelako egoera bera pasa duten edo pasatzen ari diren familiekin berba egiteak.
Iker: Animatu egingo nituzke, ez daude-eta bakarrik. Asko gara honetatik pasatzen garenak eta badakigu zein gogorra den, batez ere lehen hilabeteetan. Jaioberrien ZIUko profesionalengan konfiantza izan dezatela. Eta etxera iristean, pazientzia!, eta ez dezatela konparatu beren seme edo alabaren garapena adin bereko beste haurren garapenarekin, goiztiarrek beren erritmoa izaten dute eta.
BBK Familyn egiten ditugun ikasketak, tailerrak, hitzaldien berri izan gura duzu? Harpidetu gure newsletterrera!
Eta jarrai gaitzazu Telegram-en. Sakatu link honetan edo QR kodea eskaneatu.
